نگاهي به سيره تبليغي امام جواد عليه السلام

اشاره

بارزترين نوع تبليغ امام جواد عليه السلام مناظره است. مناظره هاي آن حضرت (كه از نخستين روزهاي امامتش آغاز شد) وي را در تثبيت جايگاه ولايت و امامت، هدايت حق جويان و آشكار ساختن سستي گفتار ستمگران ياري داد. آن حضرت به دو جهت در عرصه ي مناظره هاي علمي گام نهاد. نخست نياز شيعيان كه با توجه به سن اندك آن حضرت در پي كشف جايگاه معنوي اش بودند و دوم خواست مامون و معتصم كه انديشه ي خوار ساختن امام و اثبات الهي نبودن آگاهي هاي وي در سر مي پروراندند. خلفا مي كوشيدند با برپا ساختن مجالس مناظره امامان شيعه را رو در روي برخي از دانشمندان بنام زمان قرار دهند تا شايد از پاسخ پرسشي باز مانند و جايگاه معنويشان مورد ترديد واقع شود.

اهداف امام در مناظره ها

اثبات امامت خود

امام جواد عليه السلام در اين مناظره ها پيش از هر چيز در پي اثبات حقانيت خود بود. بر اساس گفته ي مورخان امام (با آن كه هفت سال بيش نداشت) در يكي از محافل به سي پرسش پاسخ داد.

رسوا ساختن دروغ پردازان

امام عليه السلام در مناظره چنان رفتار مي كرد كه نادرستي فضائل ساختگي خلفا آشكار شود. در يكي از مجلس ها مامون از يحيي بن اكثم خواست پرسشي مطرح كند. يحيي عرض كرد: يابن رسول الله، بر اساس روايت ها جبرئيل به پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله عرض كرد: يا محمد، خداوند سلامت مي رساند و مي فرمايد از ابوبكر بپرس آيا از ما خشنود است؟ زيرا من از وي راضي ام؛ در اين باره چه مي فرماييد؟ امام عليه السلام فرمود: فضل ابوبكر را انكار نمي كنم، ولي آنكه اين خبر را روايت كرده بايد به خبري كه رسول خدا صلي الله عليه و آله در حجة الوداع فرمود توجه كند. حضرت صلي الله عليه و آله فرمود: لقد كثرت الكذابة علي.... دروغ گويان بر من بسيار شده اند و نسبت دروغ بر من فزوني يافته است. پس هر كه بر من دروغ بندد، خداوند نشيمن گاهش را از آتش پر مي سازد. چنانچه حديثي برايتان آوردند، آن را به كتاب خدا و سنت من عرضه كنيد؛ هر چه با آن موافق بود بپذيريد و آنچه مخالف بود رها سازيد، خداوند مي فرمايد: «ولقد خلقنا الانسان ونعلم ما توسوس به نفسه ونحن اقرب اليه من حبل الوريد» به تحقيق ما انسان را آفريديم و مي دانيم آنچه نفس به او وسوسه مي كند و ما از رگ گردن به وي نزديك تريم. روايتي كه شما ذكر كرديد، نشان مي دهد